فلج عصب صورتی

در این مطلب من سعی می کنم بسیار خلاصه و ساده در مورد فلج عصب صورتی و درمان های آن توضیح بدهم. در سایت های زیادی مطالب بیشتری وجود دارد. تمرکز من روی درمان های بیماری خصوصا روش های جراحی خواهد بود. اگر سوال بیشتری داشتید می توانید با ما تماس بگیرید.

عصب صورتی زوج هفتم از عصب هایی است که از مغز منشا می گیرند و به آنها اعصاب جمجمه ای می گویند.

این عصب در طرف چپ و راست صورت از جلوی لاله گوش وارد صورت می شود.

حدود 42 عضله در سرو صورت وجود دارد. تقریبا در هر طرف صورت 18 عضله برای بیان احساسات مانند لبخند زدن، اخم کردن، بستن و باز کردن دهان و چشمها، شکلک درآوردن و غیره وجود دارد. همه این عضلات از طریق عصب صورتی از مغز فرمان می گیرند و حرکت می کنند.

 

 

 

بنابراین به طور ساده شده عصب صورتی مسئول حرکت عضلات صورت به جز عضلات جویدن است. با فلج یکطرفه این عصب حدود 18 عضله در سمت فلج از کار می افتند.

فلج عصب صورتی می تواند مادرزادی، در اثر ضربه به جمجمه یا صورت، پارگی های صورت، ناشی از رشد تومور یا جراحی تومورهای قاعده جمجمه، جراحی گوش یا جراحی غده پاروتید، جراحی های زیبایی صورت، ساکشن چربی در صورت ونیز بعضی عفونت ها باشد. با این همه شایعترین نوع فلج عصب صورتی فلج بلز است که علت آن ناشناخته ولی بیماری های ویروسی را دخیل می دانند. شایعترین گفته بیماران این است که شب خوابیدم و صبح که بلند شدم دیدم دهانم کج است و چشمم بسته نمی شود.

بعد از بوجود آمدن فلج به تدریج عصب بهبودی پیدا می کند و معمولا تا شش ماه طول می کشد. این بهبودی می تواند کامل یا ناقص باشد. اگر تا یک سال بعد از صدمه، فلج عصب صورتی بهبودی پیدا نکرد، یا بهبودی کامل نبود، باید بیمار عمل جراحی شود.

نکته مهم: در فلج مادرزادی، صدمات با اجسام تیز به عصب، پارگی های صورت یا وقتی جراح می داند عصب را در طی جراحی قطع کرده است یا به آن صدمه زده است، گلوله خوردگی یا موارد مشابه، بهبودی خود به خود اتفاق نمی افتد و باید پیوند عصب هر چه زودتر انجام شود.

در موارد فلج عصب صورتی که در اثر ضربه ایجاد شده باشد ولی پوست پاره نشده است، فلج بلز یا در موارد جراحی که جراح مطمئن است عصب را قطع نکرده است یا ضربه مغزی باید حداکثر تا یکسال صبر کرده شود و اگر بهبودی حاصل نشد یا ناقص بود جراحی انجام شود.

بیمار چه علائمی دارد؟

با فلج عصب صورتی عضلات یکطرف صورت ضعیف یا بی حرکت می شوند. دهان هنگام لبخند و حرف زدن یا صحبت کردن کج شده و به طرف مقابل که فلج نیست کشیده می شود و پوست و عضلات سمت فلج به طرف پایین آویزان می شوند. همچنین چشم در سمت فلج بسته نمی شود.

 

بیمار می تواند آبریزش از دهان داشته و در بستن کامل دهان مشکل داشته باشد. در بلع غذا مشکل پیدا کند. به طور شایع غذا درداخل دهان در سمت فلج گیر می کند.

گاهی بیماران در ناحیه فک و دهان درد هم دارند.

مشکل اصلی بیماران با فلج صورتی کدام است؟

این بیماران معمولا دو مشکل عمده دارند:

اول بسته نشدن چشم و عدم توانایی در پلک زدن که باعث خشکی قرنیه و در صورت ادامه زخم شد قرنیه می شود و حتی می تواند منجر به کوری شود.

دوم کج شدن دهان هنگام حرف و لبخند زدن و غذا خوردن

این بیماران همزمان دچار مشکلات روانی و اجتماعی شده و افسردگی پیدا می کنند و سعی می کنند در میهمانی ها و مجامع و محیط های اجتماعی حاضر نشوند. 

فلج عصب صورتی چگونه درمان می شود:

درمان را به دو بخش تقسیم می کنیم: مشکلات چشم و عدم توانایی در پلک زدن و مشکلات کج شدن دهان و غیر متقارن بودن صورت

بخش اول: مشکلات چشم

بیمار با فلج عصب صورتی در سمت مبتلا توانایی پلک زدن و بستن کامل چشم را از دست میدهد. این باعث می شود میزان اشک کاهش یابد و سطح قرنیه خشک شود. بتدریج، اگر مراقبت نشود این خشکی شدید شده و باعث زخم و سپس سوراخ شدن قرنیه شده و عفونت داخل چشم می گردد و حتی می تواند منجر به کوری شود.

درمان در مرحله حاد: از همان ابتدای ابتلا به فلج عصب صورتی فرد باید تحت نظر چشم پزشک باشد و از قطره های اشک مصنوعی و پماد های مرطوب کننده و محافظ، چسب زدن پلک ها و سایر روشهای جلوگیری کننده از خشکی قرنیه با دقت و مرتب استفاده نماید.

گاهی پزشک مجبور می شود برای محافظت از قرنیه به طور موقت پلکها را به هم بدوزد.

درمان مشکلات چشم و پلک در بیماران با فلج عصب صورتی که بهبودی پیدا نکرده اند:

در صورتی که بیمار قبل از پایان سال اول از فلج عصب صورتی مراجعه نماید، روش پیوند عصب بهترین اقدام است. در این روش با برداشتن یک عصب از ساق پای بیمار و استفاده از شاخه مربوط به پلک عصب صورتی در سمت سالم، پیوند عصب انجام می شود. همچنین از عصب عضله جویدن می توان استفاده کرد. این عمل حدودا سه تا چهار ساعت طول می کشد و با میکروسکپ و نخ های بسیار ظریف انجام می شود و جراح باید توانایی جراحی میکروسکپی را داشته باشد.برداشتن عصب از  ساق پا مشکلی برای بیمار ایجاد نمی کند و فقط قوزک خارجی مچ پای بیمار حالت خواب رفتگی پیدا می کند که به تدریج بهتر می شود.

باید بدانید اگر قبل از یکسال مراجعه کنید نتیجه خیلی خوب خواهد بود. به همه متخصصین عزیز جراحی مغز و اعصاب و متخصصین گرامی گوش و حلق و بینی توصیه می کنم بیماران تومورهای قاعده جمجمه و گوش داخلی یا جراحی ماستوئید که بعد از عمل جراحی دچار فلج عصب صورتی می شوند را قبل از یکسال معرفی کنند تا شانس تقریبا نرمال شدن بیمار از دست نرود. 

در بیماران با فلج عصب صورتی که بعد از یک سال از ابتلا مراجعه می کنند، پیوند عصب امکانپذیر نیست و با گذاشتن ورقه نازکی از طلای 24 که تحت شرایط خاصی تولید شده است در پلک بالا و اثر نیروی جاذبه ناشی از این وزنه، پلک بالا به طرف پایین آمده و در محل طبیعی قرار می گیرد.

همچنین پلک پایین که به علت شل شدن عضله آن به طرف پایین کشیده شده است و سفیدی چشم بیش از چشم مقابل دیده می شود با تکنیک جراحی به طرف بالا برده شده و در وضعیت طبیعی قرار می گیرد.

وزن ورقه طلا برای پلک هر بیمار با بیماران دیگر متفاوت است و باید با دقت اندازه گیری شود. همچنین این که بیمار به عمل پلک پایین یا پلک بالا یا هردو احتیاج دارد در معاینات پزشکی مشخص می شود.

مشکل کج شدن دهان:

در صورتی که بیمار قبل از پایان سال اول ابتلا مراجعه نماید پیوند عصب از شاخه دهانی عصب صورتی در سمت سالم به سمت فلج با استفاده از عصب برداشته شده از ساق پا بهترین اقدام است. این عمل حدودا سه تا چهار ساعت طول می کشد و با میکروسکپ و نخ های بسیار ظریف انجام می شود و جراح باید توانایی جراحی میکروسکپی را داشته باشد.برداشتن عصب از  ساق پا مشکلی برای بیمار ایجاد نمی کند و فقط قوزک خارجی مچ پای بیمار حالت خواب رفتگی پیدا می کند که به تدریج بهتر می شود. از عصب جویدن هم می توان استفاده کرد. نتایج حاصل از انتقال عصب جویدن یا عصب عضله ماستر به عصب صورتی فلج شده بسیار خوب است و قویا توصیه می شود.

در بیماران با فلج عصب صورتی که بعد از یکسال مراجعه می کنند بازسازی در دو مرحله انجام می شود. در مرحله اول پیوند عصب مانند توضیح بالا انجام می شود. ولی چون عضلات صورت این افراد هم در اثر طولانی شدن بیماری تحلیل رفته و عملکرد مناسب ندارند این بیماران بعد از یکسال از عمل اول نیاز به عمل دوم و انتقال عضله از ران به صورت دارند که این عمل هم جراحی میکروسکپی بوده و حدود هفت ساعت طول می کشد و نیاز به پبوند شریان و ورید و عصب با میکروسکپ و نخ های بسیار ظریف دارد.

سایر عمل ها:

عمل های ساده تری مانند انتقال عضله از ناحیه شقیقه به گوشه دهان یا لیفت صورت یا تزریق چربی یا استفاده از فاشیای ران برای بهبود کجی دهان وجود دارد ولی نتایج خیلی خوب نیست و هر چند در حالت بی حرکتی دهان می تواند صاف شود ولی با حرکت نامتقارن بودن صورت ظاهر خواهد شد. ممکن است در افراد خیلی پیر یا با بیماری های زمینه ای از این روش استفاده کرد.

فلج عصب صورتی نا کامل

در بعضی از بیماران، خصوصا فلج بلز، هر چند عصب بهبود پیدا می کند ولی این بهبودی کامل نیست و مقداری از فلج در یک شاخه یا چند شاخه از عصب باقی خواهد ماند و صورت غیز متقارن خواهد بود.. در این بیماران برای چشم و نیز برای دهان، بسته به اینکه کدام شاخه عصب بهبودی نیافته است، می توان با پیوند عصب وتقویت شاخه فلج شده عصب صورتی از طریق انتقال همان شاخه ازعصب صورتی نرمال می توان به نتایج قابل قبولی دست یافت.

اقدامات قبل از عمل:

  1. تهیه فیلم و عکس از صورت و تکمیل فرم رضایت نامه. لازم است هر سوال یا ابهامی دارید تا این مرحله برطرف شده باشد.
  2. انجام آزمایشات و مشاوره های لازم که به سن شما و سایر بیماری های شما دارد و توسط پزشک معالج درخواست می شود.
  3. قطع سیگار و هرگونه دود دیگر به مدت یک ماه قبل از عمل
  4. قطع پلاویکس، اسویکس، کلوپیدوگرل، اگر این دارو را مصرف می کنید، (اسامی مختلف یک دارو هستند)، به مدت پنج روز
  5. آسپرین منع مصرف ندارد، با این همه به پزشک خود اطلاع بدهید.
  6.  برطرف کردن موهای زات و ساق پا و نیزریش و سبیل(در آقایان)
  7. آرایش نکردن و لاک نزدن برای روز عمل
  8. ناشتا بودن شامل آب و مایعات به مدت 8 ساعت قبل از عمل
  9. شب قبل از عمل استحمام و موهای مناطق گفته شده را شیو کنید.
  10. اگر مشکل انعقادی دارید یا علائم جدیدی مثل سرماخوردگی یا تبخال یا هر بیماری دیگری پیدا کرده اید به پزشک خود اطلاع دهید.

مراقبت های بعد از عمل:

  1. به مدت دو هفته نیمه نشسته بخوابید.
  2. به مدت دو هفته اندام تحتانی که از آن عصب یا عضله از آن برداشته شده است را یک بالش بالا قرار دهید.
  3. هنگامی عضله از ران به صورت پیوند می شود برای مراقبت بهتر و در صورت نیاز بررسی پیوندهای عروق شما در بخش مراقبت های ویژه به مدت یک یا دو روز بستری و تحت مراقبت دقیق قرار خواهید گرفت.
  4. در انتقال عضله به صورت قسمتی از زخم کنار گوش باز گذاشته می شود تا بتوان هر یکساعت رنگ و خونرسانی عضله را چک کرد که بعد از دو تا سه روز با بیحسی موضعی بخیه می شود.
  5. لوله های تخلیه کننده ترشحات در ران یا صورت( درن ها) معمولا بعد از دو یا سه روز خارج می شوند. این اقدام درد چندانی ندارد.
  6. در درمان با پیوند عصب به تنهایی مدت بستری یک روز ولی اگر پیوند عضله هم انجام شود مدت بستری پنج تا 7 روز خواهد بود.
  7. بعد از عمل تا سه روز باید مایعات و تا یک هفته تا ده روز غذای نرم بخورید.
  8. اقدامات دندانپزشکی تا دو ماه بعد از عمل ممنوع است.
  9. یک روز بعد از خارج کردن درن ها می توانید حمام کنید.
  10. تا یک ماه بعد از عمل جراحی سیگار و سایر دودها ممنوع است.
  11. بخیه های صورت بعد از یک هفته تا ده روز و یخیه های اندام بعد از دو هفته کشیده می شوند.
  12. نتیجه معمولا بعد از یکسال بدست می آید و در این مدت شما نیاز به فیزیوتراپی خواهید داشت.
  13. یعد از بیست و چهار ساعت از عمل جراحی در صورت پایدار بودن علائم بیمار، راه رفتن بلامانع است.
  14. در پیوند عصب به تنهایی دوران بهبودی حدود یک هفته تا ده روزولی در پیوند عضله حدود دو ماه خواهد بود.

عوارض:

  1. بیحسی و خواب رفتن قوزک خارجی مچ پا به علت برداشتن عصب از ساق پا، این بیحسی به مرور زمان بهتر می شود، ولی هیچوقت برطرف نمی شود.
  2. چند برش جراحی عرضی به طول 3-5 سانتی متر در نقاط مختلف ساق پا در محل برداشتن عصب که ممکن است جای آنها باقی بماند. لیزر و پمادهای ضد اسکار کمک کننده هستند.
  3. اسکار جراحی در برشهای جراحی  صورت. این برشها در جلوی گوش چپ و راست داده می شود و ومعمولا جای آنها خیلی باقی نمی ماند.
  4. انتقال عصب و عضله تا 90 درصد موفقیت آمیز است ودر 10 درصد بیماران نتیجه مطلوب بدست نمی آید. ممکن است عضله به فرم حاد پس بزند و ناموفق باشد و ممکن است عضله در دراز مدت حرکت پیدا نکند.
  5. اسکار جراحی در ران بیمار در آنهایی که نیاز به انتقال عضله دارند.
  6. تورم صورت در محل گذاشتن عضله که بتدریج بهتر می شود،  ولی ممکن است همیشه صورت در طرف درمان شده، حجم بیشتری از طرف سالم داشته باشد.
  7. امکان تقارن کامل صورت وجود ندارد و همواره، مقدری عدم تقارن وجود خواهد داشت.
  8. احتمال اسکار جراحی در گوشه های دهان در بیمارانی که انتقال عضله داشته اند .
  9. ممکن است بیمار نیاز به عمل جراحی سوم بعد از 2-1 سال از عمل دوم برای تنظیم کشش عضله داشته باشد.

هزینه:

از آنجایی که این عمل ها جراحی میکروسکوپی بوده و بسیار ظریف، دقیق و طولانی و طاقت فرساست، هزینه درمان قابل توجه خواهد بود. در این زمینه با پزشک معالج خود مشورت نمایید.

 

تصاویر قبل و بعد جراحی

After

Before

عمل جراحی اسلینگ برای اصلاح افتادگی دهان بدون نیاز به پیوند عصب

After

Before

عمل جراحی اسلینگ برای اصلاح افتادگی دهان بدون نیاز به پیوند عصب همراه با تزریق چربی

After

Before

فلج ناقص عصب صورت که فقط با پیوند عصب و تزریق بوتاکس درمان شده است

After

Before