در این مطلب من سعی می کنم بسیار خلاصه و ساده در مورد فلج عصب صورتی و درمان های آن توضیح بدهم. در سایت های زیادی مطالب بیشتری وجود دارد. تمرکز من روی درمان های بیماری خصوصا روش های جراحی خواهد بود. اگر سوال بیشتری داشتید می توانید با ما تماس بگیرید.
عصب صورتی زوج هفتم از عصب هایی است که از مغز منشا می گیرند و به آنها اعصاب جمجمه ای می گویند.
این عصب در طرف چپ و راست صورت از جلوی لاله گوش وارد صورت می شود.
حدود 42 عضله در سرو صورت وجود دارد. تقریبا در هر طرف صورت 18 عضله برای بیان احساسات مانند لبخند زدن، اخم کردن، بستن و باز کردن دهان و چشمها، شکلک درآوردن و غیره وجود دارد. همه این عضلات از طریق عصب صورتی از مغز فرمان می گیرند و حرکت می کنند.
بنابراین به طور ساده شده عصب صورتی مسئول حرکت عضلات صورت به جز عضلات جویدن است. با فلج یکطرفه این عصب حدود 18 عضله در سمت فلج از کار می افتند.
فلج عصب صورتی می تواند مادرزادی، در اثر ضربه به جمجمه یا صورت، پارگی های صورت، ناشی از رشد تومور یا جراحی تومورهای قاعده جمجمه، جراحی گوش یا جراحی غده پاروتید، جراحی های زیبایی صورت، ساکشن چربی در صورت ونیز بعضی عفونت ها باشد. با این همه شایعترین نوع فلج عصب صورتی فلج بلز است که علت آن ناشناخته ولی بیماری های ویروسی را دخیل می دانند. شایعترین گفته بیماران این است که شب خوابیدم و صبح که بلند شدم دیدم دهانم کج است و چشمم بسته نمی شود.
بعد از بوجود آمدن فلج به تدریج عصب بهبودی پیدا می کند و معمولا تا شش ماه طول می کشد. این بهبودی می تواند کامل یا ناقص باشد. اگر تا یک سال بعد از صدمه، فلج عصب صورتی بهبودی پیدا نکرد، یا بهبودی کامل نبود، باید بیمار عمل جراحی شود.
نکته مهم: در فلج مادرزادی، صدمات با اجسام تیز به عصب، پارگی های صورت یا وقتی جراح می داند عصب را در طی جراحی قطع کرده است یا به آن صدمه زده است، گلوله خوردگی یا موارد مشابه، بهبودی خود به خود اتفاق نمی افتد و باید پیوند عصب هر چه زودتر انجام شود.
در موارد فلج عصب صورتی که در اثر ضربه ایجاد شده باشد ولی پوست پاره نشده است، فلج بلز یا در موارد جراحی که جراح مطمئن است عصب را قطع نکرده است یا ضربه مغزی باید حداکثر تا یکسال صبر کرده شود و اگر بهبودی حاصل نشد یا ناقص بود جراحی انجام شود.
بیمار چه علائمی دارد؟
با فلج عصب صورتی عضلات یکطرف صورت ضعیف یا بی حرکت می شوند. دهان هنگام لبخند و حرف زدن یا صحبت کردن کج شده و به طرف مقابل که فلج نیست کشیده می شود و پوست و عضلات سمت فلج به طرف پایین آویزان می شوند. همچنین چشم در سمت فلج بسته نمی شود.
بیمار می تواند آبریزش از دهان داشته و در بستن کامل دهان مشکل داشته باشد. در بلع غذا مشکل پیدا کند. به طور شایع غذا درداخل دهان در سمت فلج گیر می کند.
گاهی بیماران در ناحیه فک و دهان درد هم دارند.
مشکل اصلی بیماران با فلج صورتی کدام است؟
این بیماران معمولا دو مشکل عمده دارند:
اول بسته نشدن چشم و عدم توانایی در پلک زدن که باعث خشکی قرنیه و در صورت ادامه زخم شد قرنیه می شود و حتی می تواند منجر به کوری شود.
دوم کج شدن دهان هنگام حرف و لبخند زدن و غذا خوردن
این بیماران همزمان دچار مشکلات روانی و اجتماعی شده و افسردگی پیدا می کنند و سعی می کنند در میهمانی ها و مجامع و محیط های اجتماعی حاضر نشوند.
فلج عصب صورتی چگونه درمان می شود:
درمان را به دو بخش تقسیم می کنیم: مشکلات چشم و عدم توانایی در پلک زدن و مشکلات کج شدن دهان و غیر متقارن بودن صورت
بخش اول: مشکلات چشم
بیمار با فلج عصب صورتی در سمت مبتلا توانایی پلک زدن و بستن کامل چشم را از دست میدهد. این باعث می شود میزان اشک کاهش یابد و سطح قرنیه خشک شود. بتدریج، اگر مراقبت نشود این خشکی شدید شده و باعث زخم و سپس سوراخ شدن قرنیه شده و عفونت داخل چشم می گردد و حتی می تواند منجر به کوری شود.
درمان در مرحله حاد: از همان ابتدای ابتلا به فلج عصب صورتی فرد باید تحت نظر چشم پزشک باشد و از قطره های اشک مصنوعی و پماد های مرطوب کننده و محافظ، چسب زدن پلک ها و سایر روشهای جلوگیری کننده از خشکی قرنیه با دقت و مرتب استفاده نماید.
گاهی پزشک مجبور می شود برای محافظت از قرنیه به طور موقت پلکها را به هم بدوزد.
درمان مشکلات چشم و پلک در بیماران با فلج عصب صورتی که بهبودی پیدا نکرده اند:
در صورتی که بیمار قبل از پایان سال اول از فلج عصب صورتی مراجعه نماید، روش پیوند عصب بهترین اقدام است. در این روش با برداشتن یک عصب از ساق پای بیمار و استفاده از شاخه مربوط به پلک عصب صورتی در سمت سالم، پیوند عصب انجام می شود. همچنین از عصب عضله جویدن می توان استفاده کرد. این عمل حدودا سه تا چهار ساعت طول می کشد و با میکروسکپ و نخ های بسیار ظریف انجام می شود و جراح باید توانایی جراحی میکروسکپی را داشته باشد.برداشتن عصب از ساق پا مشکلی برای بیمار ایجاد نمی کند و فقط قوزک خارجی مچ پای بیمار حالت خواب رفتگی پیدا می کند که به تدریج بهتر می شود.
باید بدانید اگر قبل از یکسال مراجعه کنید نتیجه خیلی خوب خواهد بود. به همه متخصصین عزیز جراحی مغز و اعصاب و متخصصین گرامی گوش و حلق و بینی توصیه می کنم بیماران تومورهای قاعده جمجمه و گوش داخلی یا جراحی ماستوئید که بعد از عمل جراحی دچار فلج عصب صورتی می شوند را قبل از یکسال معرفی کنند تا شانس تقریبا نرمال شدن بیمار از دست نرود.
در بیماران با فلج عصب صورتی که بعد از یک سال از ابتلا مراجعه می کنند، پیوند عصب امکانپذیر نیست و با گذاشتن ورقه نازکی از طلای 24 که تحت شرایط خاصی تولید شده است در پلک بالا و اثر نیروی جاذبه ناشی از این وزنه، پلک بالا به طرف پایین آمده و در محل طبیعی قرار می گیرد.
همچنین پلک پایین که به علت شل شدن عضله آن به طرف پایین کشیده شده است و سفیدی چشم بیش از چشم مقابل دیده می شود با تکنیک جراحی به طرف بالا برده شده و در وضعیت طبیعی قرار می گیرد.
وزن ورقه طلا برای پلک هر بیمار با بیماران دیگر متفاوت است و باید با دقت اندازه گیری شود. همچنین این که بیمار به عمل پلک پایین یا پلک بالا یا هردو احتیاج دارد در معاینات پزشکی مشخص می شود.
مشکل کج شدن دهان:
در صورتی که بیمار قبل از پایان سال اول ابتلا مراجعه نماید پیوند عصب از شاخه دهانی عصب صورتی در سمت سالم به سمت فلج با استفاده از عصب برداشته شده از ساق پا بهترین اقدام است. این عمل حدودا سه تا چهار ساعت طول می کشد و با میکروسکپ و نخ های بسیار ظریف انجام می شود و جراح باید توانایی جراحی میکروسکپی را داشته باشد.برداشتن عصب از ساق پا مشکلی برای بیمار ایجاد نمی کند و فقط قوزک خارجی مچ پای بیمار حالت خواب رفتگی پیدا می کند که به تدریج بهتر می شود. از عصب جویدن هم می توان استفاده کرد. نتایج حاصل از انتقال عصب جویدن یا عصب عضله ماستر به عصب صورتی فلج شده بسیار خوب است و قویا توصیه می شود.
در بیماران با فلج عصب صورتی که بعد از یکسال مراجعه می کنند بازسازی در دو مرحله انجام می شود. در مرحله اول پیوند عصب مانند توضیح بالا انجام می شود. ولی چون عضلات صورت این افراد هم در اثر طولانی شدن بیماری تحلیل رفته و عملکرد مناسب ندارند این بیماران بعد از یکسال از عمل اول نیاز به عمل دوم و انتقال عضله از ران به صورت دارند که این عمل هم جراحی میکروسکپی بوده و حدود هفت ساعت طول می کشد و نیاز به پبوند شریان و ورید و عصب با میکروسکپ و نخ های بسیار ظریف دارد.
سایر عمل ها:
عمل های ساده تری مانند انتقال عضله از ناحیه شقیقه به گوشه دهان یا لیفت صورت یا تزریق چربی یا استفاده از فاشیای ران برای بهبود کجی دهان وجود دارد ولی نتایج خیلی خوب نیست و هر چند در حالت بی حرکتی دهان می تواند صاف شود ولی با حرکت نامتقارن بودن صورت ظاهر خواهد شد. ممکن است در افراد خیلی پیر یا با بیماری های زمینه ای از این روش استفاده کرد.
فلج عصب صورتی نا کامل
در بعضی از بیماران، خصوصا فلج بلز، هر چند عصب بهبود پیدا می کند ولی این بهبودی کامل نیست و مقداری از فلج در یک شاخه یا چند شاخه از عصب باقی خواهد ماند و صورت غیز متقارن خواهد بود.. در این بیماران برای چشم و نیز برای دهان، بسته به اینکه کدام شاخه عصب بهبودی نیافته است، می توان با پیوند عصب وتقویت شاخه فلج شده عصب صورتی از طریق انتقال همان شاخه ازعصب صورتی نرمال می توان به نتایج قابل قبولی دست یافت.
اقدامات قبل از عمل:
مراقبت های بعد از عمل:
عوارض:
هزینه:
از آنجایی که این عمل ها جراحی میکروسکوپی بوده و بسیار ظریف، دقیق و طولانی و طاقت فرساست، هزینه درمان قابل توجه خواهد بود. در این زمینه با پزشک معالج خود مشورت نمایید.
After
Before
عمل جراحی اسلینگ برای اصلاح افتادگی دهان بدون نیاز به پیوند عصب
After
Before
عمل جراحی اسلینگ برای اصلاح افتادگی دهان بدون نیاز به پیوند عصب همراه با تزریق چربی
After
Before
فلج ناقص عصب صورت که فقط با پیوند عصب و تزریق بوتاکس درمان شده است
After
Before